1826 թ. հուլիսի 8-ին Կ. Պոլսում սարսափելի հրդեհից հետո, երբ մոխրակույտի վերածվեց նաև փայտաշեն հայոց Մայր եկեղեցին՝ Գում-Գաբու թաղամասում, և հավատավոր ժողովուրդը զրկվեց հոգևոր պատվարից, այդ օրվանից պատրիարքի, ամիրաների, մտավորականների, հասարակ մարդկանց միակ փափագն էր այրված եկեղեցու տեղում Աստծո նոր, քարակերտ տաճար կառուցելը: Սակայն

Ընդամենը մի կարճ բառ, բայց այնքան սահմռկեցուցիչ, որ մարդ արարածն աշխատում է քիչ օգտագործել այս բառը, քանի որ իր հոգու անիմանալի կապերով, մահվան վարագույրից հետո պիտի այս կերպ, թե այն կերպ դժոխքի սարսափն ապրի, քանզի մեղավոր է ի ծնե, չնայած մարդասեր Աստված ամեն բան արել է, որ Իրեն փնտրողն ու հավատացողը չհամտեսի դժոխքի դառնությունը:

Նայեա, Տէր, ի նեխեալ և ի թարախեալ հոգի իմ, և լուա աստուածային ջրով քով. և հոգեւոր աղիւդ համեմեա, և անուշահոտ իւղովդ սրբով օծեա, և կատարեալ առողջութիւն ընձեռեա։

Ինչո՞ւ մոռացան ամբարտավանները մեր Տիրոջը, ամբարիշտները սահմանն անցան։ Հոտը հովվի հետ հափշտակեցին, որբուկի էշը քշեցին տարան ու յուրացրին այրու եզն անգամ։

Ծննդյան տոներին սպասելով` մարդկային սիրտը լցվում է հանդիսավոր ուրախությամբ, ինչը տեղ չի թողնում երկրային առտնին հոգսերի համար։ Տիեզերքը և աստղերը, մարդիկ երկրի վրա, հրեշտակները երկնքում մեծարում-գովերգում են մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի հրաշափառ ծնունդը, Ով մեզ փրկության հույս է բերել։ Իսկ մե՞նք։ Արդյո՞ք պատրաստ ենք հանդիպմանը ծնվող Քրիստոսի հետ։

Ըստ Մալխասյանցի բառարանի՝ «տեսանողներ» կոչվում են ապագան կամ անտեսանելի բաները տեսնողները, նաև մարգարեները։ Այս մարդկանց մասին կան բազմաթիվ վկայություններ Հին ու Նոր կտակարաններում, չնայած Նորում ավելի քիչ են գրում մարգարեների մասին, բայց դա դեռևս չի նշանակում (ինչպես որ շատերն են կարծում), թե այդպիսիները դադարել են գոյություն ունենալուց, մանավանդ Պողոս առաքյալը գրել է. «Մի՛ մարեք Հոգին, մի արհամարհեք մարգարեությունները, քննեցե՛ք ամեն բան, բարին ամո՛ւր պահեք, հեռո՛ւ մնացեք բոլոր չար բաներից» (Ա Թեսաղոն. 5.20)։

Հիմա արդեն թե՛ Եվրոպայում, թե՛ աշխարհի այլ տարածաշրջաններում լրատվամիջոցներն ավելի ու ավելի հաճախ են գրում այն մասին, որ Արևմուտքում իսկական պատերազմ է սանձազերծվել ընդդեմ... քրիստոնեության։ Այդ պատերազմը, օրինակ, Ռուսաստանում բորբոքելու փորձը (Pussy Riot-ի հետ կապված սկանդալը) առայժմ չի հաջողվում։ ՌԴ Պետդումայի միջազգային գործերի կոմիտեի նախագահ Ալեքսեյ Պուշկովը Twitter-ի իր էջում օրերս գրել է. «Անգլիայից մինչև Նորվեգիա հալածում են քրիստոնյաներին. մարդիկ աշխատանքից հեռացվում են խաչ կրելու համար։

Առաջնորդեա ինձ, Տէր, ի նեղ և ի նուրբ ճանապարհը, որպէս առաջնորդեցեր սրբոց քոց, և զօրացո զտկարութիւն, իմ` ժուժկալութեամբ և համբերութեամբ գնալ ի ճանապարհս քո ջերմեռանդն սրտիւ։

Անիրավությամբ հավաքված նրա հարստությունը դուրս է փսխվելու, հրեշտակը նրան քաշել-հանելու է տնից։ Վիշապների զայրույթն է նա ծծելու, և նրան օձի լեզուն է սպանելու։

ՈՒղղափառ արևելյան եկեղեցին քավարան՝ «պուրգատորիուս», բառը թարգմանեց «չիստիլիշչե», որը նշանակում է սրբարան կամ մաքրարան: ՈՒղղափառ եկեղեցին, չնայած չորդեգրեց քավարանի կաթոլիկական դոգմատիկ մոտեցումները, բայց և այնպես ընդունեց հոգիների հետմահու վիճակների այնպիսի ուսմունք, որն իր հիմքերում աղերսվում է արևելյանի հետ։ Օրինակ, ըստ ուղղափառների, հոգիները մահվանից հետո օգնության կարիք ունեն, այդ պատճառով եկեղեցին աղոթում է նրանց «կամա թե ակամա մեղքերի» թողության համար, այն հույսով, որ այն կմեղմացնի նրանց տանջանքները և ազատություն կշնորհի ի վերջո։